El Nino là gì được nhìn nhận như một hiện tượng khí hậu bất thường làm đảo lộn thời tiết toàn cầu, gây ra hạn hán, lũ lụt và nhiều hệ lụy khác. Hãy cùng tiếp cận chi tiết các thông tin xung quanh hiện tượng tự nhiên này.
Khái quát El Nino là gì?
El Nino là một hiện tượng khí hậu đặc trưng bởi sự nóng lên bất thường của nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực trung tâm và đông Thái Bình Dương, gần xích đạo. Thuật ngữ “hiện tượng El Nino” xuất phát từ tiếng Tây Ban Nha, nghĩa là “Cậu bé”, do hiện tượng này thường xuất hiện vào khoảng Giáng sinh. El Nino là một phần của chu kỳ khí hậu tự nhiên gọi là Dao động Nam (ENSO), bao gồm cả giai đoạn ngược lại là La Nina (nhiệt độ nước biển giảm).
Trong điều kiện bình thường, gió mậu dịch thổi từ đông sang tây, đẩy nước biển ấm về phía tây Thái Bình Dương (gần Indonesia và Úc), trong khi nước lạnh từ đáy biển trồi lên ở phía đông (gần Nam Mỹ). Tuy nhiên, trong giai đoạn El Nino, gió mậu dịch yếu đi hoặc đổi hướng, khiến nước ấm tích tụ ở phía đông Thái Bình Dương. Sự thay đổi này làm gián đoạn các mô hình thời tiết toàn cầu, dẫn đến các hiện tượng cực đoan như hạn hán, lũ lụt hoặc bão mạnh.
Hiện tượng El Nino thường kéo dài từ 9 đến 12 tháng, xảy ra mỗi 2-7 năm, với cường độ và tác động khác nhau. Đây không chỉ là một hiện tượng đại dương mà còn là một “kẻ gây rối” khí hậu, ảnh hưởng đến nông nghiệp, kinh tế và đời sống hàng tỷ người.
Vì sao xảy ra El Nino?
El Nino là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa đại dương và khí quyển.
Gió mậu dịch, thổi từ đông sang tây, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự phân bố nước ấm và lạnh ở Thái Bình Dương. Khi gió mậu dịch suy yếu hoặc đảo chiều, nước ấm di chuyển về phía đông, làm tăng nhiệt độ bề mặt biển ở khu vực gần Nam Mỹ.
Sự nóng lên của nước biển ở đông Thái Bình Dương làm thay đổi áp suất khí quyển, tạo ra hiện tượng gọi là “Dao động Nam”. Áp suất thấp ở phía đông và cao ở phía tây làm giảm sự chênh lệch áp suất, khiến gió mậu dịch càng yếu hơn, tạo thành một vòng phản hồi tích cực, kéo dài hiện tượng El Nino.
Mặc dù El Nino là gì được xem là hiện tượng tự nhiên, biến đổi khí hậu do con người gây ra có thể làm tăng tần suất và cường độ của nó. Nhiệt độ toàn cầu tăng làm nước biển ấm lên, tạo điều kiện thuận lợi cho các sự kiện El Nino mạnh hơn.
Các yếu tố như dòng hải lưu, nhiệt độ tầng sâu và sự trồi lên của nước lạnh có thể ảnh hưởng đến sự khởi đầu của El Nino. Ví dụ, sự suy giảm nước lạnh trồi lên ở bờ biển Nam Mỹ là dấu hiệu ban đầu của hiện tượng này.
Các yếu tố như Dao động Madden-Julian (một chu kỳ thời tiết ngắn hạn) hoặc các mô hình khí hậu khu vực có thể kích hoạt hoặc khuếch đại El Nino.
Những nguyên nhân này phối hợp với nhau, làm gián đoạn trạng thái cân bằng của hệ thống khí hậu Thái Bình Dương, dẫn đến những thay đổi thời tiết trên quy mô toàn cầu.
Tác động toàn cầu của El Nino là gì?
Hiện tượng El Nino gây ra những thay đổi thời tiết đáng kể, ảnh hưởng đến nhiều khu vực trên thế giới.
Ở các khu vực như Úc, Indonesia và Đông Nam Á, El Nino làm giảm lượng mưa, dẫn đến hạn hán nghiêm trọng. Nông nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề, với vụ mùa thất bát và thiếu nước tưới. Hạn hán cũng làm tăng nguy cơ cháy rừng, như các vụ cháy lớn ở Indonesia vào các năm El Nino mạnh. Ngược lại, các khu vực như Peru, Ecuador và miền tây Nam Mỹ thường đối mặt với mưa lớn và lũ lụt do nước ấm kích thích sự hình thành mây mưa. Lũ lụt có thể phá hủy cơ sở hạ tầng, gây thiệt hại kinh tế và đe dọa tính mạng.
El Nino làm tăng nhiệt độ ở nhiều khu vực, đặc biệt là ở Bắc Mỹ và châu Phi. Mùa đông ở Bắc Mỹ thường ấm hơn, trong khi các khu vực nhiệt đới phải đối mặt với sóng nhiệt kéo dài.
Sự nóng lên của nước biển làm gián đoạn sự trồi lên của nước giàu dinh dưỡng ở bờ biển Nam Mỹ, ảnh hưởng đến các loài cá như cá cơm. Ngành đánh bắt cá ở Peru và Chile thường chịu thiệt hại nặng trong các năm El Nino.
Thêm nữa, hiện tượng El Nino còn gây ra thiệt hại kinh tế hàng tỷ USD do mất mùa, hư hỏng cơ sở hạ tầng và chi phí khắc phục thiên tai. Các cộng đồng nghèo, phụ thuộc vào nông nghiệp hoặc đánh bắt cá, là những nhóm dễ bị tổn thương nhất.
Những tác động này cho thấy El Nino không chỉ là vấn đề khí hậu mà còn là thách thức kinh tế và xã hội, đòi hỏi sự chuẩn bị và ứng phó toàn cầu.
El Nino và Việt Nam
Việt Nam, nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng mạnh của El Nino, thường phải đối mặt với những thay đổi thời tiết bất thường trong các giai đoạn này.
- El Nino làm giảm lượng mưa ở miền Trung và miền Nam Việt Nam, gây ra hạn hán kéo dài, đặc biệt ở các tỉnh như Ninh Thuận, Bình Thuận và đồng bằng sông Cửu Long. Thiếu nước ảnh hưởng đến sản xuất lúa gạo, cây cà phê và nuôi trồng thủy sản.
- Các đợt nắng nóng kéo dài trong mùa khô trở nên nghiêm trọng hơn, làm tăng nguy cơ stress nhiệt cho người dân và gia súc. Nhiệt độ cao cũng làm tăng nhu cầu sử dụng điện, gây áp lực lên lưới điện quốc gia.
- Ở đồng bằng sông Cửu Long, hiện tượng El Nino làm giảm lưu lượng nước sông Mekong, khiến nước biển xâm nhập sâu vào đất liền. Đất nông nghiệp bị nhiễm mặn, gây thiệt hại cho vụ lúa và cây ăn trái.
- Sự thay đổi nhiệt độ nước biển làm dịch chuyển đàn cá, ảnh hưởng đến ngư dân ven biển. Các loài cá có giá trị kinh tế cao có thể di cư ra xa, làm giảm sản lượng đánh bắt.
Để ứng phó, Việt Nam cần tăng cường dự báo thời tiết, xây dựng các hồ chứa nước và phát triển các giống cây trồng chịu hạn, chịu mặn. Các chính sách hỗ trợ nông dân, như cung cấp nguồn nước tưới hoặc trợ cấp trong mùa hạn, cũng là cần thiết để giảm thiểu thiệt hại.
Như vậy, khi nhắc đến hiện tượng El Nino là gì, cần hiểu đó là hiện tượng khí hậu làm nóng lên nước biển Thái Bình Dương, gây rối loạn thời tiết toàn cầu với hạn hán, lũ lụt và nhiệt độ bất thường. Tại Việt Nam, El Nino mang đến hạn hán, xâm nhập mặn và thách thức cho nông nghiệp. Học viện Tri thức cho rằng cần có những giải pháp hợp lý và kịp thời để giảm thiểu hậu quả của “kẻ gây rối” này.
