Sa mạc lớn nhất thế giới không phải là những vùng đất cát nóng bỏng như bạn tưởng, mà là một vùng đất lạnh giá đầy bí ẩn. Bài viết này sẽ khám phá ba bí ẩn độc đáo của sa mạc Nam Cực, từ băng khổng lồ đến những hiện tượng kỳ lạ khiến các nhà khoa học kinh ngạc.
Sa mạc lớn nhất thế giới là gì?
Khi nhắc đến sa mạc, hầu hết mọi người nghĩ ngay đến những đồi cát vàng rực dưới ánh nắng cháy bỏng, như Sahara hay Gobi. Tuy nhiên, sa mạc lớn nhất thế giới lại là một nơi hoàn toàn trái ngược: sa mạc Nam Cực. Với diện tích khoảng 13,8 triệu km², Nam Cực không chỉ là lục địa lạnh nhất mà còn là sa mạc lớn nhất, chiếm vị trí hàng đầu về quy mô so với các sa mạc khác.
Sa mạc Nam Cực được xếp vào loại “sa mạc lạnh” do lượng mưa cực kỳ thấp, trung bình dưới 200 mm mỗi năm, thậm chí ở một số khu vực chỉ vài milimet. Hầu hết lượng nước ở đây tồn tại dưới dạng băng, bao phủ tới 98% bề mặt lục địa. Không giống các sa mạc nóng với cát và đá, Nam Cực là một thế giới của băng tuyết, gió lạnh buốt và những điều kỳ diệu ẩn giấu bên dưới lớp băng dày hàng kilomet.
Sa mạc này không chỉ thách thức sự sống mà còn là kho tàng bí ẩn của Trái Đất. Các nhà khoa học đã phát hiện những hiện tượng kỳ lạ tại đây, từ dòng chảy đỏ như máu đến các hồ nước bí mật dưới lớp băng. Những bí ẩn này không chỉ làm sáng tỏ lịch sử hành tinh mà còn mở ra khả năng tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất.
Bí ẩn 1 – Sa mạc lạnh với lượng băng khổng lồ
Bí ẩn đầu tiên của sa mạc Nam Cực là lượng băng khổng lồ, chiếm tới 70% trữ lượng nước ngọt của Trái Đất. Lớp băng này, ở một số nơi dày tới 4 km, không chỉ là một khối băng tĩnh lặng mà còn là một “nhân chứng sống” của lịch sử khí hậu hành tinh. Các lõi băng được khoan từ Nam Cực chứa thông tin về khí hậu, khí quyển và thậm chí là các vụ phun trào núi lửa từ hàng triệu năm trước.
Điều kỳ diệu là, dù Nam Cực là sa mạc khô cằn nhất, băng ở đây lại liên tục chuyển động. Các sông băng khổng lồ, như sông băng Beardmore, di chuyển chậm rãi, mang theo đá, bụi và thậm chí là các vi sinh vật cổ đại bị mắc kẹt từ hàng nghìn năm trước. Các nhà khoa học đã phát hiện vi khuẩn và vi rút bị đóng băng trong băng, một số vẫn còn sống sau hàng triệu năm. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu có dạng sự sống nào khác đang ngủ yên trong lớp băng này?
Bí ẩn càng sâu sắc hơn khi các nhà khoa học nhận ra rằng băng Nam Cực không đồng nhất. Một số khu vực có các “vùng băng xanh” – những khối băng trong suốt, không chứa bọt khí, tạo nên vẻ đẹp siêu thực. Những vùng này được hình thành do áp suất cực lớn nén chặt băng, loại bỏ mọi tạp chất. Sự tồn tại của chúng không chỉ là kỳ quan thiên nhiên mà còn là manh mối để nghiên cứu các điều kiện khắc nghiệt trên các hành tinh băng giá như Europa, vệ tinh của sao Mộc.
Bí ẩn 2 – Những “thác máu” kỳ lạ giữa băng tuyết
Bí ẩn thứ hai là hiện tượng được gọi là “thác máu” tại khu vực Thung lũng Khô McMurdo, một trong những nơi khô cằn nhất của sa mạc Nam Cực. Từ một khe nứt trên sông băng Taylor, một dòng chất lỏng đỏ như máu chảy ra, tạo nên sự tương phản rùng rợn trên nền băng trắng. Khi được phát hiện lần đầu vào năm 1911, các nhà thám hiểm ban đầu nghĩ rằng đó là tảo đỏ, nhưng sự thật còn kỳ lạ hơn.
Các nghiên cứu sau này tiết lộ rằng “thác máu” thực chất là nước mặn giàu sắt, thoát ra từ một hồ nước ngầm cổ đại bị chôn vùi dưới lớp băng hàng triệu năm. Nước này có độ mặn gấp ba lần nước biển, ngăn nó đóng băng dù nhiệt độ xuống tới -10°C. Sắt trong nước, khi tiếp xúc với không khí, bị oxy hóa và tạo thành màu đỏ đặc trưng, giống như gỉ sắt.
Điều khiến “thác máu” trở thành bí ẩn không chỉ là màu sắc mà còn là hệ sinh thái độc đáo bên trong. Các nhà khoa học đã tìm thấy vi sinh vật sống trong nước mặn này, tồn tại mà không cần ánh sáng hay oxy, sử dụng sắt và lưu huỳnh để tạo năng lượng. Khám phá này có ý nghĩa to lớn, vì nó gợi ý rằng sự sống có thể tồn tại trong những môi trường khắc nghiệt tương tự trên sao Hỏa hoặc các vệ tinh băng giá. “Thác máu” không chỉ là một hiện tượng địa chất mà còn là cửa sổ nhìn vào khả năng sinh học ngoài Trái Đất.
Bí ẩn 3 – Các “hồ nước ngầm” ẩn sâu dưới lớp băng
Bí ẩn thứ ba là sự tồn tại của hàng trăm hồ nước ngầm ẩn sâu dưới lớp băng dày của sa mạc Nam Cực. Những hồ nước này, như hồ Vostok nổi tiếng, là các túi nước lỏng bị cô lập hàng triệu năm, nằm dưới độ sâu từ 1 đến 4 km. Hồ Vostok, với diện tích tương đương hồ Ontario ở Canada, là một trong những hồ lớn nhất, chứa nước lỏng nhờ nhiệt địa nhiệt từ lòng đất và áp suất từ lớp băng phía trên.
Các hồ nước ngầm này là bí ẩn vì chúng tồn tại trong điều kiện tưởng chừng không thể: không ánh sáng, không khí và áp suất cực lớn. Tuy nhiên, chúng có thể là nơi lưu giữ các hệ sinh thái cổ đại. Các mẫu nước từ những hồ nhỏ hơn, như hồ Whillans, đã cho thấy dấu hiệu của vi sinh vật, bao gồm cả những loài chưa từng được biết đến. Những sinh vật này sống trong bóng tối hoàn toàn, dựa vào các chất hóa học trong nước để tồn tại.
Việc khám phá các hồ nước ngầm đặt ra nhiều câu hỏi. Làm thế nào các hệ sinh thái này hình thành và duy trì? Liệu chúng có liên quan đến sự sống ở những nơi khác trong vũ trụ? Các nhà khoa học đang sử dụng công nghệ tiên tiến, như radar xuyên băng và robot khoan, để tiếp cận các hồ này mà không làm ô nhiễm môi trường nguyên sơ. Những khám phá từ đây có thể thay đổi cách chúng ta hiểu về sự sống và môi trường khắc nghiệt.
Sa mạc lớn nhất thế giới – Nam Cực – không chỉ là một vùng đất băng giá mà còn là kho tàng của những bí ẩn khoa học. Từ lượng băng khổng lồ lưu giữ lịch sử Trái Đất, đến “thác máu” tiết lộ sự sống trong điều kiện khắc nghiệt, và các hồ nước ngầm ẩn chứa hệ sinh thái cổ đại, Học viện Tri thức tin rằng, Nam Cực thách thức mọi định kiến về sa mạc.
